۱۵۰ هزار قلم از اموال کاخ سعدآباد در سامانه جام ثبت شد

به گزارش خبرنگار مهر، محسن میر مدیر مجموعه کاخ سعدآباد در نشستی صمیمی در گفتگو با خبرنگاران بیان کرد: در سعدآباد ۱۵۰ هزار قلم اموال ثبت‌شده در دفاتر دارایی وجود دارد که سال‌های سال هیچ‌گونه تغییر، تحول و ساماندهی در آن‌ها انجام نشده بود. تنها می‌دانستیم در مخزن اموالی داریم اما اینکه دوباره بررسی کنیم و ببینیم چه تغییر و تحولاتی رخ داده، اتفاق نیفتاده بود. ولی جنگ ۱۲ روزه باعث شد؛ موزه‌ها توسط امنای اموال و کارشناسان ساماندهی شوند.

وی افزود: پس از گذشت حدود ۴۰ سال، این دفاتر برای اولین بار باز و دوباره بررسی شد. نکته مهم این بود که اموال در دفاتر ثبت شده بودند، اما در سامانه جام وزارت میراث فرهنگی ثبت نبودند. از ۱۵۰ هزار قلم، حدود ۱۰ هزار یا ۸ هزار قلم در سامانه جام ثبت شده بود، آن هم نه به‌صورت کامل؛ زیرا مراحل ثبت پنج گام دارد و اغلب در گام اول یعنی مرحله ویرایش متوقف مانده بودند.

مدیر مجموعه سعدآباد توضیح داد: تعطیلی موزه‌ها، بهترین فرصت برای حفاظت آثار، بررسی وضعیت و نیازهای مرمتی آن‌ها و همچنین ثبت و ضبط‌شان بود. از زمان جنگ تا پایان شهریور در طول مدت سه ماه، همکاران کاخ سعدآباد تمام اموال را ساماندهی و در سامانه جام ثبت کردند.

وی گفت: نمونه چنین کاری در کشور وجود ندارد بنابراین پایان ثبت اموال در سامانه جام را جشن گرفتیم. حالا می‌توانیم بگوییم همه اموال به‌طور کامل در جام ثبت شد. جالب اینجا بود که کارشناسان پیش از این از نزدیک با برخی اموال مواجه نشده و شناسنامه اموال را بررسی نکرده بودند ولی در این روند تازه مشخص شد چه اشیایی در سعدآباد وجود دارد و تاریخچه هرکدام چیست؛ موضوعی که خودش نوعی مسیر روایتگری برای کارشناسان بود.

وی همچنین به شایعات مربوط به موزه ظروف اشاره کرد و گفت: شایعاتی درباره اشیای موزه مطرح بود؛ حتی مکاتباتی با دیوان محاسبات و سازمان بازرسی صورت گرفته بود، اما واقعیت آن مشخص نبود. ساماندهی اخیر تمام شایعات را برطرف کرد و مشخص شد هیچ اثری گم یا دزدی نشده است بلکه همه اموال دارای صورت‌جلسه هستند. برخی آثار از یک موزه به موزه‌ای دیگر یا از یک کاخ به کاخ دیگری که زیر نظر میراث است منتقل شده بودند.

وی ادامه داد: اکنون همه‌چیز شفاف شده است و نامه دیوان محاسبات، دیگر تکرار نشد. حسابرسی اموال هم‌زمان انجام شد و حس بی‌اعتمادی ناشی از شایعات برطرف شد. اما این بار همه این موارد دوباره ثبت شد و ساماندهی انجام‌شده آن‌قدر مزیت داشت که وزارت میراث فرهنگی اعلام کرد تمام مشکلات اموال و سامانه حل شده است.

رئیس کاخ سعدآباد، در توضیح روند ثبت اموال فرهنگی و تاریخی مجموعه اعلام کرد: نماینده‌های مجلس می‌گفتند این اموال را ثبت نمی‌کنید؛ مگر می‌شود؟ آنچه گفته می‌شود ثبت نشده، مربوط به ثبت سامانه جام است. اشکالی هم مطرح کردند مبنی‌بر اینکه یکی از مدیران وزارتخانه نامه‌ای زده که اموال فقط در سامانه جام ثبت شود و دفاتر کنار گذاشته شود؛ این هم برداشت اشتباهی بود. چون هدف این بود که همزمان با ثبت دفاتر دارایی، ثبت در سامانه جام نیز انجام شود. ما در مجلس ثابت کردیم که دفاتر دارایی وجود دارد و نامه مزبور تنها توصیه کرده بود که همزمان ثبت الکترونیکی هم انجام شود. آیا ما اشتباه کردیم که هر دو کار را پیش بردیم؟ اکنون هم دفاتر فیزیکی داریم و هم اطلاعات الکترونیکی.

وی درباره ضرورت اطلاعات دیجیتال توضیح داد: در گذشته اگر می‌خواستید نمایشگاهی مثلاً از آثار قهوه‌خانه‌ای برپا کنید، نامه می‌زدید به موزه‌ها که چه کسی اثر دارد بفرستد؛ چون همه ثبت دفتری بود، کسی معرفی نمی‌کرد و کاری پیش نمی‌رفت. امروز در سیستم سرچ می‌کنید و مشخص می‌شود کدام موزه‌ها آثار قهوه‌خانه‌ای دارند و آثارشان را به اشتراک می‌گذارند.

میر ادامه داد: دفاتر دارایی در گذشته اغلب ناخوانا و کمرنگ بودند. ما دفاتری را که در وزارت اقتصاد یا اداره کل موزه‌ها بود قرض گرفتیم و دفاتر خودمان را اصلاح کردیم.

وی درباره تعطیلی موقت موزه هنرهای زیبا گفت: این موزه تنها موزه‌ای است که فعلاً فعال نیست؛ زیرا سقف شیروانی و سرویس‌های بهداشتی نیاز به مرمت داشت. اکنون کار ادامه دارد و به‌محض اتمام، موزه فعال می‌شود.

مخزن بزرگ سعدآباد در حال ساخت است

میر گفت: پیش از انقلاب سعدآباد و نیاوران محل زندگی بودند و مخزن مناسب نداشتند؛ زیرزمین کاخ‌ها را مخزن می‌کردند که به‌دلیل مجاورت با رودخانه، رطوبت به مخزن منتقل می‌شد و طبیعی بود که طی سالیان آثار آسیب‌های جزئی ببینند. ما رطوبت مخازن را کنترل و برخی را استانداردسازی کردیم.

وی گفت: هم‌اکنون با دستور وزیر، احداث یک مخزن امن مرکزی بزرگ در سعدآباد آغاز شده است. مطالعات و برآورد مالی انجام شده و وزارتخانه برای تأمین بودجه از سازمان برنامه و بودجه اقدام کرده است. این مخزن سه طبقه در زیرزمین پیش‌بینی شده و پروژه به‌زودی آغاز خواهد شد.

رئیس کاخ سعدآباد، با اشاره به سابقه مشکلات مخزن مرکزی مجموعه بیان کرد: موضوع مخزن امن سال‌ها قبل در جریان جنگ مطرح شده بود و اگرچه پیش‌تر سازوکار مشخصی برای آن وجود داشت، اما نهادی همراهی لازم را نداشت. اکنون با دستور وزیر به معاونت میراث، فرآیند احداث یک مخزن امن مرکزی بزرگ در سعدآباد آغاز شده است؛ پروژه‌ای که مطالعات آن پنج ماه پیش به پایان رسیده، برآورد مالی انجام شده و وزارتخانه تأمین بودجه را از سازمان برنامه و بودجه پیگیری کرده و قرار است به‌زودی اعتبارات لازم تخصیص یابد.

وی گفت: در سعدآباد ۱۵۰ هزار شیء ثبت‌شده وجود داشته که تنها ۲۰ هزار شیء در معرض نمایش قرار گرفته و مابقی در مخازن غیراستاندارد نگهداری می‌شدند و آسیب می‌دیدند.

وی گزارش داد: در دفترچه عملکرد، مرمت ۲۰۰ اثر ثبت شده ولی درواقع ۲ هزار اثر نیازمند مرمت است. بخش زیادی از این مرمت‌ها توسط نیروی متخصص مجموعه و تیم مرمت، بدون هزینه اضافی انجام شده است. با این حال وزارتخانه اعلام کرده است که ابتدا باید آسیب‌شناسی دقیق انجام و سپس درخواست بودجه ارائه شود؛ فرآیندی که طی شده و هر ماه بخشی از بودجه برای مرمت آثار تخصیص می‌یابد.

میر تأکید کرد که با وجود توانایی بالای مرمت‌کاران سعدآباد، ظرفیت مرمت سالیانه محدود است و از میان ۵ هزار اثر، تنها بخش اندکی امکان مرمت سالانه دارد. گذر زمان آسیب‌ها را بیشتر می‌کند و به همین دلیل روند آسیب‌شناسی و بودجه‌گذاری برای برون‌سپاری بخشی از کار انجام شده و این آثار وارد کارگاه خواهند شد.

میر به وضعیت موزه اسناد نیز اشاره کرد و یادآور شد که این موزه هنگام ورود تیم مدیریتی جدید بسته بود. با پیگیری‌ها، حضور دوباره خانم تاج‌بخش در موزه امکان‌پذیر شد و او بار دیگر مجموعه را شناسایی و طبقه‌بندی کرد؛ کاری که سال‌ها پیش یک بار انجام داده بود، اما به دلیل آشفتگی ایجادشده مجبور شد دوباره در مدت یک سال همه مراحل را تکرار کند. در جریان ساماندهی این مجموعه، اسناد مربوط به حدود ۷۰ هزار برگ شناسایی شده و با اضافه شدن آنها به ۱۵۰ هزار شیء پیشین، مجموع اموال به ۲۲۰ هزار شیء رسیده است. روند فعلی شامل دسته‌بندی موضوعی، اسکن و گندزدایی آثار است.

میر اعلام کرد که تفاهمی با کتابخانه ملی در حال نهایی شدن است، زیرا کتابخانه ملی توان و تجهیزات لازم برای پشتیبانی از فرایندهای اسکن، طبقه‌بندی و حفاظت را دارد. پژوهشگاه نیز قرار بود در بخش‌هایی از مرمت و مطالعات مشارکت کند، اما همکاری از طرف آنها به نتیجه نرسید؛ موضوعی که ناشی از محدودیت توان و بودجه پژوهشگاه در مقیاس ملی است. در چنین شرایطی ناچارند برای تأمین منابع مورد نیاز مطالعات و مرمت آثار و بنا، مستقل از دستگاه‌های دیگر پیگیری و بودجه جذب کنند.

میر توضیح داد که کارمندان و مدیران مجموعه چندمهارته فعالیت می‌کنند و بسیاری از پروژه‌های مهم با اتکا به توان داخلی و با همان بودجه محدود محقق شده، هرچند این تلاش‌ها کمتر جایی ثبت می‌شود.

انتقال کاخ فریده به وزارت میراث فرهنگی

وی درباره موزه قرآن نیز توضیح داد که مالکیت آن در گذشته با ریاست‌جمهوری بوده و حدود ۲۰ سال پیش وضعیت به گونه‌ای بوده که میراث فرهنگی به‌عنوان مستأجر در آن فعالیت می‌کرد؛ وضعیتی مشابه اما معکوس نسبت به سعدآباد که در آن ریاست‌جمهوری بهره‌بردار ساختمان‌هاست. موزه قرآن در محدوده پاستور و در پهنه حفاظتی ریاست‌جمهوری قرار داشت و مسیرهای امنیتی و گیت‌های ورودی باعث شده بود بازدیدکنندگان بسیاری از ادامه مسیر منصرف شوند. تغییر کاربری و خروج موزه قرآن از آن محدوده تصمیم‌گیری شد و در ازای آن ساختمانی در رشت به وزارت میراث بازگردانده شد و همچنین کاخ فریده دیبا به سعدآباد واگذار شد که پروتکل‌های انتقال آن در حال طی شدن است.

میر اعلام کرد که پس از انتقال موزه قرآن به سعدآباد، شأن اثر حفظ شد و اکنون روزانه حداقل ۳۰۰ نفر از آن بازدید می‌کنند؛ در حالی که پیش از این، گاهی تنها ۳۰ نفر در یک ماه یا حتی یک سال از آن بازدید می‌کردند.

میر خبر داد که موزه آب که جای موزه قرآن فعلی در سعدآباد بود، به‌دلیل عدم امکان توسعه، جمع‌آوری شده و به مجموعه پردیسان منتقل شده است.