موزه جنوب شرق کشور؛ آیینه فرهنگ و تمدن کهن ایران زمین
خبرگزاری مهر – گروه استانها، فاطمه گلوی: موزه جنوب شرق کشور به عنوان یکی از مهم‌ترین مراکز فرهنگی سیستان و بلوچستان، نقش برجسته‌ای در معرفی تاریخ، تمدن و فرهنگ غنی این خطه از ایران ایفا می‌کند. این موزه در واقع پنجره‌ای است به گذشته باشکوه منطقه‌ای که از کهن‌ترین مراکز زیست انسانی در فلات ایران به‌شمار می‌رود.
در موزه جنوب شرق کشور، مجموعه‌ای کم‌نظیر از آثار باستانی، تاریخی و مردم‌شناسی به نمایش درآمده که حاصل دهه‌ها کاوش باستان‌شناسان ایرانی و خارجی در محوطه‌های باستانی چون شهر سوخته، تپه بمپور و مناطق اطراف زابل و چابهار است. از ابزارهای سنگی و سفال‌های متعلق به هزاره‌های پیش از میلاد گرفته تا اشیای فلزی و زیورآلات دوره‌های تاریخی و اسلامی، همگی روایتگر تمدنی هستند که پیوندی عمیق با مسیرهای تجاری، فرهنگی و هنری جهان باستان داشته است.
علاوه بر آثار باستانی، بخش مردم‌شناسی موزه نیز با معرفی آداب، پوشاک، صنایع دستی و موسیقی بومی سیستان و بلوچستان، تصویر زنده‌ای از هویت فرهنگی مردمان این سرزمین ارائه می‌دهد.
موزه جنوب شرق نه تنها مکانی برای نمایش گذشته است، بلکه به‌عنوان مرکز پژوهش، آموزش و تعامل فرهنگی، سهم بسزایی در ترویج آگاهی عمومی و حفظ میراث ملی دارد و به عنوان گنجینه‌ای از تاریخ و فرهنگ ایران، جایگاه ویژه‌ای در حوزه گردشگری و مطالعات تمدنی کشور یافته است.
۱۹ هزار متر مربع؛ زیربنای نخستین موزه منطقه‌ای کشور
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی سیستان و بلوچستان در گفت و گو با خبرنگار مهر گفت: سنگ بنای اولیه موزه جنوب شرق کشور، در سال ۱۳۵۴ گذاشته شد و در سال ۱۳۹۰ به‌صورت رسمی افتتاح شده است.
مجتبی سعادتیان افزود: این مجموعه با زیربنایی بیش از ۱۹ هزار مترمربع در پنج طبقه ساخته شده و به‌عنوان نخستین موزه منطقه‌ای کشور، مأموریت دارد تاریخ، تمدن و زیست‌بوم جنوب شرق ایران را به نمایش بگذارد.
وی ادامه داد: طراحی منحصربه‌فرد بنای موزه الهام‌گرفته از قلعه‌های تاریخی استان مانند قلعه سوران و کوه خواجه است. ساختار موزه به‌صورت هرمی و ذوزنقه‌ای طراحی شده و بازدیدکنندگان از طریق رمپی به طول حدود ۵۰۰ متر با شیبی ملایم، در طول مسیر از تصاویر، تابلوها و آثار تاریخی متنوع بازدید می‌کنند.
چشم مصنوعی شهر سوخته؛ شاخص ترین اثر موزه جنوب شرق کشور
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی سیستان و بلوچستان تصریح کرد: در این موزه، بخش‌های مختلفی از جمله اداری، فنی، کارگاهی، پژوهشی و نمایشی فعال است.
وی بیان کرد: در طبقه مردم‌شناسی، بازدیدکنندگان می‌توانند صحنه‌هایی از زندگی روزمره مردم سیستان و بلوچستان، صنایع دستی، سکه‌ها، نسخ خطی و آثار مرتبط با هنرهای سنتی را مشاهده کنند. در بخش باستان‌شناسی نیز آثار ارزشمندی از شهر سوخته، اسپید دژ، جلگه چاه هاشم و تمدن جیرفت به نمایش درآمده است.
سعادتیان گفت: از جمله شاخص‌ترین آثار موجود در این موزه می‌توان به چشم مصنوعی شهر سوخته، ابزارهای جراحی جمجمه، پارچه‌های دست‌بافت با قدمت هزاران سال، مهره‌ها و جواهرات باستانی اشاره کرد. وجود کتابخانه تخصصی و بخش پژوهشی نیز فرصت ارزشمندی برای علاقه‌مندان و پژوهشگران فراهم کرده است.
وی در پایان تاکید کرد: موزه منطقه‌ای جنوب شرق همه‌روزه از ساعت ۹ صبح تا ۶ عصر پذیرای بازدیدکنندگان است و با برخورداری از فضای علمی، فرهنگی و هنری، نقش مهمی در معرفی تمدن کهن سیستان و بلوچستان ایفا می‌کند.
۲ هزار شیء تاریخی در موزه جنوب شرق کشور وجود دارد
رئیس موزه جنوب شرق کشور در گفت و گو با خبرنگار مهر گفت: استان سیستان و بلوچستان با داشتن محوطه‌های تاریخی ارزشمند مانند شهر سوخته، دهانه غلامان، زاهدان کهنه، کوه خواجه، اسپید دژ بزمان، تیس و جلگه چاه هاشم، از مهم‌ترین مناطق باستانی ایران محسوب می‌شود.
محمدعلی ابراهیمی تصریح کرد: بخش عمده‌ای از یافته‌های کاوش‌های باستان‌شناسی این مناطق در موزه منطقه‌ای جنوب شرق ایران در زاهدان نگهداری و به نمایش گذاشته شده است.
وی بیان کرد: در ویترین‌های این موزه بیش از ۲ هزار شیء تاریخی نگهداری می‌شود که هر کدام گویای بخشی از تمدن باشکوه این خطه‌اند. مجموعه‌ای از سفال‌ها، ظروف سنگی، پیکرک‌های گلی و استخوانی، مهرهای شهر سوخته و پارچه‌هایی با قدمت پنج‌هزار و پانصد سال از جمله آثار شاخص این گنجینه فرهنگی هستند.
وجود آثار ۸ هزار ساله در موزه جنوب شرق؛ جلوه‌ای از تاریخ ارزشمند ایران
رئیس موزه جنوب شرق کشور ادامه داد: از لوله‌های سفالین مربوط به کهن‌ترین سیستم فاضلاب شهر سوخته نیز در این موزه قابل مشاهده است.
وی گفت: آثاری از تمدن‌های جیرفت و شهداد که قدمتی حدود هشت تا نه هزار سال دارند، جلوه‌ای دیگر از غنای تاریخی جنوب شرق ایران را به نمایش گذاشته‌اند. سفال‌های چندرنگ پلوم، ظروف نخودی و آجری، و اشیای فلزی و استخوانی از محوطه‌های اسپید دژ و چگردک، جلوه‌ای از هنر و خلاقیت مردمان کهن این سرزمین را بازتاب می‌دهند.
ابراهیمی بیان کرد: در کنار آثار باستانی، مجموعه‌ای از تابلوهای نقاشی قهوه‌خانه‌ای دوره قاجار، سکه‌های تاریخی از دوران اشکانیان تا صفاریان و نسخ خطی ارزشمند مانند نسخه‌ای نفیس از شاهنامه و تقویمی خطی از قرون سوم و چهارم هجری نیز نگهداری می‌شود.
وی در پایان افزود: از دیگر جلوه‌های دیدنی موزه، مجسمه رستم و سردیس‌های مشاهیر سیستان و بلوچستان است.
موزه جنوب شرق ایران؛ تصویری جامع از فرهنگ و تمدن منطقه است
رئیس موزه جنوب شرق بیان کرد: موزه منطقه‌ای جنوب شرق ایران با گردآوری این گنجینه‌های ارزشمند، تصویری جامع از تاریخ و تمدن دیرینه این خطه ارائه می‌دهد و مقصدی جذاب برای علاقه‌مندان به تاریخ و فرهنگ ایران‌زمین است.
موزه جنوب شرق کشور در زاهدان را می‌توان آیینه‌ای تمام‌نما از تاریخ، تمدن و فرهنگ دیرینه سیستان و بلوچستان دانست؛ مکانی که گذشته و حال را در کنار هم به تصویر می‌کشد و پیوند میان میراث نیاکان و زندگی امروز را زنده نگه می‌دارد.
این موزه با گردآوری و نمایش آثار ارزشمند باستانی و مردم‌شناسی، نه تنها یادآور شکوه تمدن‌های کهن منطقه است، بلکه فرصتی فراهم کرده تا نسل جوان با ریشه‌های فرهنگی خود آشنا شود و پژوهشگران نیز بستری برای مطالعه دقیق‌تر تاریخ جنوب شرق ایران بیابند.
موزه زاهدان امروز تنها یک بنای فرهنگی نیست، بلکه نمادی از هویت، پایداری و غنای فرهنگی مردمی است که میراث خود را با عشق پاس می‌دارند. حفظ و توسعه این موزه، گامی مهم در تداوم حافظه تاریخی و گسترش گردشگری فرهنگی کشور به‌شمار می‌آید.
منبع خبرگزاری مهر
